New York’a taşındıktan sonra şehir ve yaşam hakkındaki gözlemlerimi blog üzerinden paylaşmayı planlıyordum. Bu ilk yazıyla birlikte bu planımı hayata geçirmiş oluyorum. 20 Aralık tarihinde Baruch College’da Marketing Extension programı için taşındığım New York’a dair bir haftalık izlenimlerimi bu yazıda toparlayacağım. Bu yazıda kısaca ilk hafta yaptığım gözlemleri aktaracağım daha sonra ise konulara ayrılmış daha detaylı yazılar yazmayı planlıyorum.

İlk olarak JFK’e öğlen 12:30 gibi indim. Havaalanında beni karşılayacak olan arkadaşımı kapı önünde beklerken ilk dikkatimi çeken konu arabaların oldukça sessiz çalışması oldu. Sonradan okuduğum ve duyduğum kadarıyla New York’taki otomobillerin birçoğunun hybrid olduğunu öğrendim. Otomobillerin sessiz çalışması bununla ilişkilendiriliyor ancak bu konu hakkında söyleyebileceğim en net şey kaldırımda yürürken veya dışarıdayken motor ve egzoz sesinin başınızı şişirmemesi. Bu sayede sokaklarda yürümek bence İstanbul’a göre çok daha keyifli. Ayrıca İstanbul’da egzoz sesinin gürültüsüyle övünen, egosunu şişiren insanların fazlalığını göz önünde bulundurunca aynı kafadaki insanların sayısı New York’ta İstanbul’a kıyasla yok denecek kadar az.

JFK gibi dünyanın en büyük havaalanlarından bir tanesinin ise oldukça stabil ve sakin çalıştığını görmek beni şaşırtan bir diğer konu oldu. Kapı önünde otomobillerin beklediği yerde kargaşa yok. İnsanlar birbirine bağırmıyor ya da dakika başı polisle kavga etmiyor. Bekleyen yolcuyu alıp yoluna devam ediyor. Yaya geçidinde karşıdan karşıya geçerken diğer otomobiller duruyor. Bu konuya ileriki paragraflarda biraz daha detaylı değineceğim ama bu tarz ufak ayrıntılar sizi bir şehirde rahat ve huzurlu hissettiren konuların bana göre başında geliyor.

İlk 2 hafta geçiçi olarak kalacağım eve bavulları bıraktıktan sonra telefonumda mobil internetin çalışmadığını fark ettim. Blackberry’de hattı yurtdışında kullanmak için ufak bir ayar yapılması gerekiyormuş ve ben bunu atladığım için ilk gün hatsız ve internetsiz kaldım. Ancak evimin adresini kağıda yazıp attım kendimi sokağa. İlk kaldığım ev East Village’da Orchard St’de bulunuyordu. Konum olarak en merkezi yerlere 30-40 dklık bir yürüyüş ile gidebileceğimi biliyordum ancak telefonumda haritaları kullanamayınca eski usül yöntemle tek tek insanlara yol sormaya karar verdim. Amacım Soho’da bulunan Apple Store’a gitmekti, sanıyorum 14:00 gibi evden çıktım ve 22:00 gibi eve tekrar dönüşüme kadar yaklaşık 25 kişiye yol sordum. Hiçkimse terslemedi, aksine eğer biliyorlarsa direkt olarak tarif ettiler ya da telefonlarını çıkartıp haritalara bakıp yolu gösterdiler. Son olarak evimin yakınlarındaki polise adresi sordum, cebinden ufak bir harita çıkardı ve feneri tutarak yolu gösterdi. İnsanlarla iletişim kurmak New York’ta kesinlikle çok kolay.

Adres sorma konusu altında bir başka hususa değinmek istiyorum. Türkiye’de içinde bulunduğumuz, yetiştiğimiz kültür ve son dönemdeki kötü atmosfer nedeniyle karşı cinse adres sormak bile bir mesele haline gelmişti. Bana göre bunun kendi içinde sosyolojik, kültürel birçok sebebi var, burada bunu tartışmayacağım ancak ufak bir örnekle New York’la kıyaslacağım. Akşam 22:00 gibi metrodan çıktım, yolu bilmediğim için bir kadına adresi sordum ve o da telefonundan bakıp gösterdi. Tenha bir sokakta yürümeye başlamışken ışıklarda durdum ve arkamdan hızlı adımlarla geldiğini fark ettim. Yanıma geldiğinde az önce yolu yanlış söylediğini aslında geriye doğru çapraz gitmem gerektiğini söyledi ve iyi akşamlar dileyerek bambaşka bir yöne doğru gitti. Bende dediği yolu takip ettim ve istediğim noktaya ulaştım. İster kabul edin, ister etmeyin bunun bir örneğini İstanbul’da belirli birkaç semt dışında yaşamanız imkansız. Ancak burada insanlarda özgüven o kadar yüksek ve kafalar o kadar rahat ki önyargısız çok kolay iletişim kurabiliyorsunuz.

İstanbul’a kıyasla New York’un çok ileride olduğu bir diğer konu ise kaldırım ve yayalar. İnsanlar size ufakça çarptıklarında ya da hızlıca yürürken bir anda karşınıza çıktıklarında ”sorry” kelimesini dillerinden düşürmüyorlar. Herkeste bir ”sorry” mevcut böyle olunca ufak aksilikleri kafanıza takmıyorsunuz. Zaten bu tarz durumların içerisinde İstanbul’a göre çok çok daha az kalıyorsunuz çünkü insanlar nasıl yürümeleri gerektiğini biliyor. Örneğin bir cafeden dışarıya çıkarken kapı önünden geçen birisi varsa kapıyı o geçtikten sonra açıyorlar ya da adımlarını pat diye insanların önüne atmıyorlar. Bekliyor, acele etmiyorlar ve saygı gösteriyorlar. İstanbul’da kaldırıma park eden arabalardan size yer kalsa bile diğer insanlar genelde üzerinize yürüyor ya da 5 kişi yan yana yürümek ve sizi kaldırımdan atmak için ellerinden gelen herşeyi yapıyorlar. Genelde siz düşünceli taraf olarak yan dönüyorsunuz, kendinizi yola atıyorsunuz veya çarpmak zorunda kalıyorsunuz. Burada böyle bir durum söz konusu değil. Rahatça yürüyün, New York’ta havalar bu kış son 60 yılın en sıcağı durumunda ve ben günde ortalama 8 mil yürüyorum. İnanılmaz bir keyif.

Kısaca değinmek istediğim bir konu ise şehrin kirliliği hakkında. New York’a taşınmadan önce şehrin çok pis olduğuna dair yorumlar ve yazılar okumuştum. Ancak geldikten sonra gördüğüm kirliliğin İstanbul’dan yarı yarıya daha az olduğunu söyleyebilirim. İnsanların kirlilikten ne anladığını merak ediyorum açıkçası. Burada herkes kendi çöpünü apartman sınırlarındaki demirlerle çevrili alanlara belirlenen kurallar içinde koymak zorunda ya da belirlenen saatlerde siyah torbalar içinde kapının önüne koymak zorunda, yoksa apartman güzel bir ceza yiyor. Şehrin neredeyse yürümediğim yeri kalmadı ne sokaklarda başı boş onlarca çöp torbası gördüm ne de yerde genel bir kirlilik. Dünyanın en kozmopolit ve en çok turist alan şehirlerinden birisi için sanıyorum fazlasıyla temiz.

Metro sistemi ise başlı başına ayrı bir yazıyı hak ediyor. 10’a yakın farklı hat sizi şehrin heryerine(toplam 469 durak var) 24 saat boyunca götürüyor, daha fazla ne denilenebilir ki. Metronun da çok kirli olduğuna dair yorumlar okumuştum ancak böyle bir metro sistemi için gördüğüm kirliliğin devede kulak olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Metroda yürürken yerlerde çöp, kırık veya bozuk alanlarla sanıyorum birkaç defa karşılaştım. Yalnızca trenlerin geçtiği rayların üzerine pet şişeler vb. çöpler atılmıştı. Bunlarda ekipler tarafından düzenli olarak temizleniyor çünkü bu tarz ray üstündeki çöpler trenlerin seferlerinin aksamasına neden oluyor. Fare ise çok tartışılan bir diğer konu, ben 7 gün boyunca toplamda 3 tane fare gördüm. Yaklaşık 130 yaşında olan bir tren sistemi için sanıyorum bunlar hiçbir şey. Metrolarının içinin temizliğinin ise İstanbul’dan geri kalan bir yanı yok. Şehrin farklı noktalarına giden trenlerin neredeyse hepsine bindim ve trenlerin içindeki temizlik olarak bir aksilik görmedim. Tren sistemi her anlamıyla gerçekten çok iyi organize edilmiş.

Şehrin güvenliği konusuna gelecek olursak. Bir hafta boyunca Bronx ve Harlem’in dışındaki her noktaya gittim diyebilirim. Bir tane laflı sataşma vb. durum yaşamadım. Yine okuduğum ve duyduğum kadarıyla 1980’lerin New York’undan eser kalmamış. Şehir o döneme göre çok çok daha güvenli. Ancak bu konuda İstanbul’a benziyor, nerede ne zaman olacağınızı az çok bilmeniz lazım. Birde klasik bir taktik olarak tekinsiz kişilerle karşılaştığınızda gözlerinin içine bakmayın ve eğer size laf atarlarsa cevap vermeden geçip gidin yüzde 95 bir sorun yaşamadan sıkıntısız atlatırsınız.

Bir diğer çok tartışılan konu da homeless yani evsiz meselesi. Gelmeden önce kendimi en çok hazırladığım konuların başında evsizler geliyordu. Ancak şu an için sokakta beklediğimden çok daha az evsizle karşılaştım. Bunun sebebi sanırım kış olması ve kış aylarında evsizlerin belediyelerin organize ettiği otobüsler ile batıya gönderilmesi olduğunu okumuştum. Ancak gördüğüm evsizler oldukça kibardı, birçoğu sizden bozuk para rica ediyor ya da bozuk para ile sizden sigara satın almak istiyorlar.

Eğer Times gibi turistlerin akın ettiği noktalarda değilseniz herhangi bir yaya trafiği içinde bulunmanız çok çok zor. Times ve civarında karşılaştığınız yaya trafiği ise İstanbul’da Beşiktaş ve Taksim’deki yaya trafiğini gördükten sonra sizin için mesele değil. Açıkçası ben Times’a gittikten ve o yaya trafiğini gördükten sonra insanların abarttığı kalabalık bu mu diye kendime sordum. Sanıyorum biz Eminönü gibi yerlerde yürüyebildiğimiz için buranın yaya trafiği bizi pek fazla etkilemiyor :).  Otomobil trafiği için de aynı şey geçerli, İstanbul trafiğini yaşamış biri olarak buradaki trafik sizi etkilemiyor. Arabaların kornaya basma oranı İstanbul’un 10’da biri civarında olduğunu söyleyebilirim. Eğer zaten Manhattın’ın göbeğinde değilseniz otomobil trafiği görmeniz de belirli saatler dışında zor.

Bir hafta içinde New York’a dair izlenimlerim çok  olumlu oldu tabi bu şehri anlamak, yaşamak ve üzerinde analizler yapmak için bu sürenin çok kısa olduğunun da farkındayım. Son olarak eklemek istediğim şey, buranın atmosferini ve insanları gördükten sonra buradan neden bu kadar renkli ve küresel işler çıktığını çok daha iyi anlıyorsunuz. Bu da ayrı bir yazının konusu olsun.